91300165021
ساعت کاری : ۹ الی ۱۸
☎️ شماره تماس های یدک پارت دارای اختلال میباشد. در صورت مشکل از طریق گفت و گو آنلاین اقدام بفرمایید ☎️
ساعت کاری : ۹ الی ۱۸
خانه » آرشیو وبلاگ » مجله آموزشی خودرو » استپر موتور چیست؟ علائم خرابی، تست، تنظیم و روش جلوگیری از خرابی
استپر موتور یکی از قطعات مهم سیستم تنظیم دور آرام موتور است. وقتی موتور در حالت درجا کار میکند (مثلاً پشت چراغ یا هنگام گرم شدن)، تنظیم مقدار هوایی که وارد موتور میشود بر عهده استپر است. اگر استپر درست کار نکند، معمولاً با علائمی مثل نوسان دور موتور، خاموش شدن ناگهانی، لرزش موتور، گاز خوردن بی‌مورد و افزایش مصرف سوخت روبه‌رو می‌شویم.
خیلی از راننده‌ها و حتی بعضی تعمیرکارها، به‌جای پیدا کردن علت، استپر را پشت سر هم تعویض می‌کنند؛ اما دوباره خراب میشود. دلیلش این است که استپر به‌تنهایی مقصر نیست!
در این مقاله یاد می‌گیریم:
استپر موتور یا IAC (Idle Air Control Valve) قطعه‌ای الکترومکانیکی است که روی دریچه گاز نصب میشود و مقدار هوایی را که در حالت درجا وارد موتور میشود، کنترل میکند. وقتی پای شما روی پدال گاز نیست، موتور همچنان نیاز دارد مقدار مشخصی هوا دریافت کند تا خاموش نشود؛ اینجاست که استپر وارد عمل میشود.
ECU یا کامپیوتر موتور، با توجه به دمای موتور، وضعیت کولر، بار کمپرسور، سنسور دریچه گاز (TPS) و سنسور دور موتور، به استپر فرمان می‌دهد که پین خود را جلو یا عقب ببرد و مقدار هوای ورودی را تنظیم کند.
بنابراین:
← هر اختلال در عملکرد استپر = به‌هم خوردن دور آرام موتور.
استپر روی بدنه دریچه گاز نصب میشود.
محل دقیق آن بسته به نوع موتور متفاوت است:
| خودرو | محل استقرار استپر |
|---|---|
| پراید / تیبا / ساینا | روی دریچه گاز، کنار TPS |
| پژو 405 / پارس / SLX (XU7) | پشت دریچه گاز، نزدیک منیفولد هوا |
| پژو 206 تیپ 2 و 5 (زیمنس/والئو) | روی دریچه گاز پلاستیکی، کنار مجموعه IAC |
| سمند EF7 / دنا | داخل مجموعه دریچه گاز الکترونیکی، نوع خاص و حساس |
← در ادامه هنگام بیان علائم خرابی، رفتار هر خودرو را جدا بررسی می‌کنیم.
خرابی استپر موتور در تمام خودروها یک سری نشانه‌های مشترک دارد، اما شدت و نوع علائم در هر موتور متفاوت است:
ما این علائم را برای هر خودرو به‌صورت جدا بررسی می‌کنیم:
در خانواده موتورهای پراید (B3) و تیبا/ساینا (M13)، استپر وظیفه کنترل دقیق دور آرام را دارد. وقتی خراب میشود معمولاً این رفتارها دیده میشود:
← نکته حرفه‌ای:
در پراید و تیبا، استپر به‌تنهایی مقصر نیست.
کثیف شدن دریچه گاز + نشتی هوا از هوزینگ دقیقاً همان علائم را ایجاد میکند.
در موتور XU7، وقتی استپر درست کار نکند، معمولاً رفتار دور موتور شناور و عصبی میشود:
← در موتور XU7، تنظیم نکردن استپر بعد از تمیزکاری یکی از اصلی‌ترین دلایل باقی ماندن علائم است.
در پژو 206، سیستم تنظیم دور آرام حساس‌تر است و خرابی استپر این رفتارها را ایجاد میکند:
← در 206 بعد از نصب یا باز کردن استپر، باید ECU ریست شود؛
در غیر این صورت حتی استپر سالم هم درست کار نمیکند.
استپر در موتور EF7 نقش بسیار مهم‌تری دارد و خرابی آن باعث:
← موتور EF7 نسبت به استپر حساس است و
استفاده از استپرهای بی‌کیفیت ← خراب شدن مکرر و اعصاب‌خوردکن ✅
اگر همراه با این مشکلات، موتور سه کار هم میکند، این مقاله را ببین:
→ علت سه کار کردن موتور خودرو
خیلی از راننده‌ها می‌گویند:
«استپر را تازه عوض کردم، دوباره خراب شد!
دلیلش چیه؟ مشکل از استپرهاست؟»
واقعیت این است که در بیشتر مواقع، خود استپر قربانی است نه مقصر.
استپر وقتی خراب میشود که شرایط کاری آن درست نباشد.
در ادامه مهمترین دلایل خرابی‌های مکرر را دقیق توضیح می‌دهیم:
یکی از رایج‌ترین دلایل خرابی پشت سر هم، کیفیت پایین سیمپیچ داخلی استپر است.
سیم‌پیچ‌های ضعیف:
← هر چقدر استپر ارزان‌تر باشد، احتمال خرابی آن چند برابر بیشتر است.
حتی اگر استپر سالم و نو باشد،
اگر دریچه گاز، هوزینگ یا مسیر هوای ورودی چرب/دوده گرفته باشد:
← راهحل:
همیشه قبل از نصب استپر جدید، دریچه گاز را کامل تمیز کنید.
بعضی تعمیرکارها موقع شستشو، پین استپر را با دست فشار می‌دهند یا می‌چرخانند
که این کار باعث:
← پین استپر قابل فشار دادن یا چرخاندن نیست.
فقط تمیز میشود، نه تنظیم دستی.
نشتی هوا باعث میشود ECU نتواند مقدار هوای ورودی را مدیریت کند.
در این حالت، استپر مجبور میشود مدام خود را جبران‌کاری کند ← داغ میکند ← خراب میشود.
بررسی نشتی:
سنسور TPS به ECU می‌گوید پدال چه وضعیتی دارد.
اگر TPS خراب باشد یا در جای درست تنظیم نشده باشد:
← علائم خرابی TPS بسیار شبیه به علائم خرابی استپر است.
اگر می‌خوای دقیق‌تر بدونی سنسور دریچه گاز چه نقشی تو تنظیم دور آرام داره، این راهنما رو ببین:
→ سنسور دریچه گاز چیست و علائم خرابی آن
استپر به شدت نسبت به ولتاژ حساس است.
وقتی دینام ولتاژ را زیاد یا کم بدهد، استپر:
اگر استپر شما مکرر خراب میشود ← حتماً ولتاژ دینام را بررسی کنید.
اگر استپر پشت سر هم خراب میشود، 80% احتمال دارد مشکل جای دیگری باشد — نه خود استپر.
پس قبل از تعویض دوباره:
✔ تمیزکاری دریچه گاز
✔ بررسی نشتی هوا
✔ تست TPS
✔ تست ولتاژ دینام
✔ نصب صحیح و بدون فشار دادن پین
تست استپر در سه سطح قابل انجامه:
ما هر سه روش رو توضیح می‌دیم.
اگر استپر سالم باشد باید صدای تق‌تق خفیف یا حرکت آهسته پین رو بشنوید.
نتیجه تست:
| نتیجه | معنی |
|---|---|
| صدای تق‌تق یا حرکت شنیده شد | استپر برق‌گیری و موتور داخلی سالم است |
| هیچ صدایی شنیده نشد | احتمال خرابی سیمپیچ یا سوکت برق |
| صدای ناهنجار و بلند شنیده شد | پین گیر کرده → نیاز به تمیزکاری یا تعویض |
← نکته: اگر سوکت استپر شل باشد، صدایی شنیده نمیشود → قبل از قضاوت، سوکت را چک کنید.
استپر سالم:
استپر خراب:
◊ هشدار:
پین استپر را با دست فشار ندهید و نگردانید.
این کار باعث خراب شدن چرخ‌دنده داخلی میشود.
این تست دقیقاً تعیین میکند استپر زنده است یا سوخته.
مقدار نرمال مقاومت استپر:
40 تا 60 اهم
نتیجه تست:
| مقدار مقاومت | نتیجه |
|---|---|
| بین 40 تا 60 اهم | سیمپیچ سالم ✅ |
| کمتر از 30 اهم | سیمپیچ اتصالی → استپر خراب ❌ |
| بیشتر از 100 اهم یا بی‌نهایت | سیمپیچ قطع شده → استپر سوخته ❌ |
این روش مخصوص تعمیرکارها و افراد فنی است.
نتیجه تست:
| رفتار پین | نتیجه |
|---|---|
| حرکت آرام و یکنواخت | استپر سالم ✅ |
| لرزش + حرکت نامنظم | سیمپیچ ضعیف یا نیم‌سوز ⚠️ |
| اصلاً حرکت نمیکند | استپر سوخته ❌ |
← هشدار:
پین را تا آخر بیرون نیاورید. اگر خارج شود، برگشتنش معمولا غیرممکن است.
اگر استپر:
✅ صدا ← دارد
✅ مقاومت ← 40 تا 60 اهم
✅ پین ← حرکت یکنواخت دارد
استپر سالم است و مشکل احتمالاً از:
میباشد.
تمیز کردن استپر موتور اگر درست انجام شود، می‌تواند بسیاری از مشکلات نوسان دور موتور و خاموش شدن ناگهانی را برطرف کند.
اما اگر اشتباه انجام شود، می‌تواند باعث خرابی کامل استپر شود.
در ادامه روش صحیح و استاندارد تمیزکاری را مرحله‌به‌مرحله آموزش می‌دهیم:
| وسیله | توضیح |
|---|---|
| پیچ‌گوشتی چهارسو/دوسو | برای باز کردن استپر |
| اسپری انژکتورشوی یا اسپری کاربرات‌شوی | فقط همین (نه تینر، نه بنزین، نه گازوئیل) |
| دستمال بدون پرز | برای خشک کردن |
| یک قلم‌موی کوچک | برای پاکسازی دوده‌ها |
← هشدار مهم:
از تینر، بنزین، گازوئیل یا روغن موتور برای تمیز کردن استپر استفاده نکنید.
این مواد روغن و دوده را داخل استپر می‌برند و باعث گیر کردن پین + سوختن سیمپیچ می‌شوند.
← اشتباه بسیار رایج:
تماس دادن استپر به منبع برق برای باز و بسته کردن پین موقع شستشو ←
این کار 100% منجر به خرابی استپر میشود.
خیر ❌
روغن:
← راهحل استاندارد:
استپر فقط تمیز شود و خشک بماند.
اگر پین لق شده یا گیر میکند ← تعویض لازم است.
وقتی استپر را نصب کردید:
این کار باعث تنظیم خودکار کورس حرکت پین استپر میشود.
← این همان چیزی است که خیلی‌ها به آن می‌گویند:
«رگلاژ یا ریست استپر موتور»
ما در بخش بعد این ریست را به‌صورت کامل توضیح می‌دهیم.
| اگر این نکات رعایت شود | نتیجه |
|---|---|
| عدم فشار به پین | جلوگیری از سوختن استپر |
| عدم استفاده از روغن | جلوگیری از گیر کردن بعدی |
| تمیز کردن جایگاه استپر | دور آرام یکنواخت‌تر |
| رگلاژ بعد از نصب | رفتار موتور پایدارتر |
استپر موتور بعد از باز شدن، شستشو یا تعویض نیاز دارد که کورس حرکت پین دوباره تنظیم شود.
اگر این مرحله انجام نشود:
همه این‌ها به دلیل این است که ECU نمی‌داند پین استپر در چه موقعیتی قرار دارد.
برای همین بعد از نصب استپر باید آن را ریست و رگلاژ کنید.
این روش برای پراید، تیبا، ساینا، پژو 405 / پارس / SLX و 206 قابل اجراست.
این کار را 3 بار پشت سر هم انجام دهید.
سوئیچ باز ← 30 ثانیه صبر
سوئیچ بسته ← 30 ثانیه صبر
این چرخه را 3 بار تکرار کنید
بعد استارت بزنید
این کار باعث میشود:
اگر بعد از تمیزکاری یا تعویض، دور موتور هنوز رفتار درستی ندارد:
روش ریست ECU (بدون دیاگ):
در این مرحله ECU:
در این روش داخل منوی دیاگ:
IAC Reset / Idle Learn / Stepper Reset
اجرا میشود و ECU مقدار حرکت پین را از صفر تا حداکثر دوباره یاد می‌گیرد.
←این روش برای 206 و EF7 بهترین نتیجه را می‌دهد چون این موتورها حساس‌تر هستند.
اگر دریچه گاز تمیز نشود و نشتی هوا برطرف نشود، رگلاژ هیچ تأثیری ندارد.
یعنی:
استپر سالم + رگلاژ درست = نتیجه عالی ✅
استپر سالم + دریچه گاز کثیف = نتیجه ضعیف ❌
| انجام شده؟ | اثر |
|---|---|
| تمیزکاری بدون فشار پین | جلوگیری از خرابی |
| رگلاژ 3-مرحله‌ای | دور آرام یکنواخت |
| ریست ECU | همگام‌سازی کامل با استپر |
| تمیز بودن دریچه گاز + بدون نشتی | پایداری طولانی مدت |
بعضی تعمیرکارها یا راننده‌ها وقتی استپر مشکل پیدا میکند، به‌جای تعمیر یا تعویض درست، پیشنهاد می‌کنند که استپر حذف شود.
منظور از حذف استپر این است که پیچ تنظیم روی دریچه گاز را کمی باز می‌گذارند تا دور موتور ثابت شود.
در نگاه اول، مشکل حل میشود.
اما…
این کار جایگزین استپر نیست؛
بلکه دور آرام را در یک مقدار ثابت قفل میکند.
دور آرام در لحظه اول بهتر و ثابت میشود
ماشین کمتر خاموش میشود
هزینه اولیه تقریباً صفر است
اما این مزایا فقط در کوتاه‌مدت است.
در واقع، علت اصلی مشکل برطرف نشده.
وقتی استپر حذف شود، موتور دیگر نمی‌تواند خودش دور آرام را تنظیم کند.
در نتیجه:
← خلاصه: حذف استپر = بی‌ثبات شدن رفتار موتور
به‌خصوص در پراید و پژوهای شهری که دائماً در توقف و حرکت هستند.
استپر دستی در واقع استپر نیست.
یک پیچ تنظیم دور آرامه که کاربر خودش باید آن را تنظیم کند.
مشکلات استپر دستی:
← نتیجه: استپر دستی فقط ظاهر دور آرام را شبیه درست بودن میکند
نه اینکه مشکل را حل کند.
به‌جای حذف:
1) استپر را با برند معتبر و سازگار با ECU بگیرید
2) دریچه گاز را کامل تمیز کنید
3) TPS را تست کنید یا تنظیم کنید
4) نشتی‌های مسیر هوای ورودی را رفع کنید
5) بعد از نصب، رگلاژ و ریست انجام دهید
اگر این 5 مرحله انجام شود، دور آرام کاملاً پایدار میشود و نیازی به حذف استپر نیست.
| انتخاب | نتیجه کوتاه‌مدت | نتیجه بلندمدت |
|---|---|---|
| حذف استپر | ثابت شدن ظاهری دور آرام | لرزش، خاموشی، مصرف بالا، آسیب موتور |
| استپر اصل + تمیزکاری + رگلاژ | کمی زمان نیاز دارد | بهترین عملکرد و پایداری |
← بنابراین: حذف استپر توصیه نمیشود
چون مشکل را از ریشه حل نمیکند و فقط عوارض جدید اضافه میکند.
استپر موتور در تمام خودروها یک وظیفه مشترک دارد، اما طراحی، حساسیت و رفتار آن بسته به نوع موتور متفاوت است.
جدول زیر کمک میکند سریع بفهمید هر خودرو چه ویژگی‌هایی دارد و هنگام بررسی خرابی باید به چه نکاتی توجه کرد.
| خودرو | نوع استپر / برندهای رایج | علائم خرابی رایج | علت‌های شایع خرابی | نکته کلیدی |
|---|---|---|---|---|
| پراید / تیبا / ساینا | ساژم / کروز | نوسان دور درجا / خاموشی هنگام کلاچ / گاز خوردن بی‌مورد | دریچه گاز چرب، پین کثیف، TPS تنظیم نیست | قبل از تعویض → حتماً دریچه گاز تمیز شود |
| پژو 405 / پارس / SLX (XU7) | ساژم / ایساکو | شناور شدن دور / دیر پایین آمدن دور / ریپ زدن در توقف | فشار دادن پین هنگام تمیزکاری، نشتی هوا | بعد از نصب → رگلاژ 3 مرحله‌ای ضروری |
| پژو 206 تیپ 2 و 5 (زیمنس / والئو) | IAC زیمنس / والئو | بد کار کردن درجا / افت دور با کولر / مصرف بالا | ریست نشدن ECU، تنطیم نبودن TPS | حتماً ریست ECU بعد نصب انجام شود |
| سمند EF7 / دنا | IAC مخصوص EF7 | بد کار کردن صبح‌ها / تغییر ناگهانی دور / لرزش درجا | استفاده از استپر بی‌کیفیت / نشتی هوا | حساس به کیفیت استپر و نشتی هوا |
در اکثر خودروها، خرابی استپر تنها یک نشانه است.
ریشه مشکل معمولاً در این موارد است:
اگر این موارد درست شوند، حتی استپر ارزان هم عملکرد قابل قبول خواهد داشت.
استپر موتور جزو قطعاتی است که تا زمانی که عملکرد خوبی دارد، نیازی به تعویض ندارد.
اما اگر علائم خرابی را دیدید و دو مرحله زیر را انجام دادید و هنوز مشکل باقی بود، یعنی زمان تعویض رسیده است:
1) تمیزکاری اصولی انجام شد
2) رگلاژ/ریست استپر و ECU انجام شد
اگر بعد از این دو کار، دور موتور هنوز:
پس نتیجه روشن است:
استپر فرسوده است و باید تعویض شود.
| نشانه | دلیل |
|---|---|
| پین استپر لق شده و حرکت آزاد دارد | ساییدگی داخلی و بازی دندانه‌ها |
| مقاومت سیمپیچ خارج از بازه 40-60 اهم | سیمپیچ نیم‌سوز یا سوخته |
| پین گیر میکند و حتی بعد از تمیزکاری رها نمیشود | موتور داخلی قدرت کافی ندارد |
| پس از ریست و رگلاژ همچنان نوسان شدید وجود دارد | کورس حرکتی از دست رفته و غیرقابل تنظیم |
❌ فقط استپر را عوض می‌کنند → مشکل باقی می‌ماند
✅ باید هم‌زمان بررسی شود:
اگر این‌ها بررسی نشوند، حتی بهترین استپر هم دوباره خراب میشود.
خرابی استپر = نوسان / لرزش / گاز خوردن بی‌مورد
اگر مشکل مکرر است ← مدل نصب/تنظیم یا قطعات کناری بررسی شوند
اگر استپر لق است / مقاومت خارج بازه است ← تعویض
این یعنی:
در انتخاب استپر موتور باید به مدل موتور و ECU توجه کرد.
استپر اشتباه، حتی اگر نو و باکیفیت باشد، درست کار نمیکند.
برای همین، پیشنهاد ما این است:
نوع استپر را بر اساس مدل خودرو و نوع دریچه گاز انتخاب کنید.
(اگر مطمئن نیستید، راهنمای انتخاب داخل صفحه دسته‌بندی است.)
🔗 مشاهده انواع استپر موتور برای پراید، پژو، 206 و EF7
تمام مدل‌ها با ضمانت سلامت + راهنمای نصب + امکان مشاوره انتخاب
(بدون نیاز به ثبت سفارش — فقط سؤال داری؟ بپرس.)
استپر خراب باعث میشود دور موتور در حالت درجا نوسان داشته باشد، ماشین لرزش بگیرد، خاموش شود یا حتی بی‌دلیل گاز بخورد. این علائم معمولاً هنگام توقف پشت چراغ یا زمان گرفتن کلاچ بیشتر دیده میشود.
بهترین نشانه خرابی استپر، بدکار کردن موتور در حالت درجا است. اگر عقربه دور موتور بالا و پایین میشود یا هنگام ایستادن ماشین خاموش میشود، احتمال خرابی استپر زیاد است.
در 80٪ موارد استپر مقصر نیست؛
علت اصلی معمولاً:
کثیفی دریچه گاز
نشتی هوا در هوزینگ
تنظیم نبودن TPS
یا نوسان ولتاژ دینام
اگر این‌ها درست نشوند، حتی استپر نو هم زود خراب میشود.
اگر پین استپر را فشار ندهید و نچرخانید، تمیز کردن هیچ مشکلی ندارد.
خرابی وقتی اتفاق میافتد که:
پین جابجا یا فشار داده شود
تینر یا بنزین استفاده شود
یا استپر روغنکاری شود
خیر. روغن باعث جذب گرد و خاک و گیر کردن پین میشود.
استپر باید فقط تمیز و خشک باشد.
چون استپر باید رگلاژ شود.
روش رگلاژ:
سوئیچ باز ← 30 ثانیه صبر
سوئیچ بسته ← 30 ثانیه صبر
این کار را 3 بار تکرار کنید
در کوتاه‌مدت شاید دور موتور ثابت شود،
اما در بلندمدت باعث:
خاموش شدن در سرما
افت دور با کولر
لرزش زیاد
افزایش مصرف سوخت
میشود. پس توصیه نمیشود.
وقتی:
